Đường lối đối ngoại Đại hội Đảng XIII kế thừa, phát triển và hoàn thiện đường lối đối ngoại thời kỳ đổi mới
Trang Thông tin đối ngoại Cao Bằng trân trọng giới thiệu bài viết đăng trên Tạp chí Cộng sản số 978
(11/2021) của Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Bùi Thanh Sơn với
tiêu đề: Đường lối đối ngoại Đại hội Đảng XIII kế thừa, phát triển và hoàn thiện
đường lối đối ngoại thời kỳ đổi mới.
Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn
Vận dụng sáng tạo chủ nghĩa
Mác- Lê nin, tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh và phát huy truyền thống, bản sắc
ngoại giao hòa hiếu, giàu tính nhân văn của dân tộc, đường lối đối ngoại của Đảng
ta luôn được phát triển và hoàn thiện trong các giai đoạn cách mạng. Trên cơ sở
kế thừa đường lối đối ngoại qua các kỳ đại hội Đảng trong thời kỳ đổi mới, Đại
hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII tiếp tục phát triển và hoàn thiện đường lối đối
ngoại của Đảng trong giai đoạn phát triển mới của đất nước.
Nhìn lại đường lối đối ngoại
của Đảng trong 35 năm Đổi mới
Phát huy mạnh mẽ tư duy đổi mới
được khởi xướng từ Đại hội VI (năm 1986), đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ,
hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển, đa phương hóa, đa dạng hóa, chủ động
và tích cực hội nhập quốc tế, vì lợi ích quốc gia- dân tộc là sợi chỉ đỏ xuyên
suốt đối ngoại thời kỳ đổi mới và được nhận thức ngày càng sâu sắc.
Như Chủ tịch Hồ Chí Minh từng
nói "ngoài lợi ích của dân tộc, của Tổ quốc, thì Đảng không có lợi ích gì
khác" , Đảng ta luôn nhận thức sâu sắc lợi ích quốc gia- dân tộc là mục
tiêu cao nhất của đối ngoại. Nghị quyết Trung ương 8 khóa IX (năm 2003) lần đầu
tiên nêu rõ các thành tố cơ bản của lợi ích quốc gia- dân tộc. Từ Đại hội XI
(năm 2011), Đảng khẳng định lợi ích quốc gia- dân tộc là mục tiêu cao nhất của
đối ngoại, trong đó lợi ích giai cấp, lợi ích quốc gia và lợi ích dân tộc thống
nhất với nhau trong lợi ích quốc gia- dân tộc.
Trong thời kỳ đổi mới, đối
ngoại luôn thực hiện nhiệm vụ bao trùm và thường xuyên là giữ vững
môi trường hòa bình, ổn định, tranh thủ các yếu tố quốc tế thuận lợi cho công
cuộc đổi mới và bảo vệ Tổ quốc, nâng cao vị thế đất nước. Nhiệm vụ này được nhận
thức ngày càng sâu sắc qua các nhiệm kỳ đại hội Đảng. Nghị quyết 13 Bộ
Chính trị khóa VI (năm 1988) khởi đầu quá trình đổi mới tư duy và đường lối đối
ngoại, đề ra nhiệm vụ tranh thủ ủng hộ quốc tế và xu thế quốc tế hóa để phát
triển đất nước. Đến Đại hội XII (năm 2016), Đảng khẳng định rõ nhiệm vụ của đối
ngoại gồm ba thành tố an ninh, phát triển và vị thế đất nước.
Từ chủ trương "thêm bạn,
bớt thù", Đảng đã phát triển thành hệ thống quan điểm, phương châm chỉ
đạo xuyên suốt đối ngoại Việt Nam thời kỳ đổi mới là nhất quán thực hiện
đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển;
đa phương hóa, đa dạng hóa; "là bạn, là đối tác tin cậy và thành viên có
trách nhiệm của cộng đồng quốc tế"; nắm vững hai mặt đối tác- đối tượng, vừa
hợp tác, vừa đấu tranh; kiên định nguyên tắc, mục tiêu chiến lược, nhưng linh
hoạt, khôn khéo về sách lược, "dĩ bất biến, ứng vạn biến"... Cơ
chế thực hiện đối ngoại là phối hợp chặt chẽ, nhịp nhàng giữa đối ngoại đảng,
ngoại giao nhà nước và đối ngoại nhân dân dưới sự lãnh đạo thống nhất của Đảng
và quản lý tập trung của Nhà nước.
Với nhận thức Việt Nam là một
bộ phận của thế giới, hội nhập kinh tế quốc tế (Đại hội IX) được triển khai mạnh
mẽ, sau đó mở rộng sang các lĩnh vực khác và hình thành chủ trương chủ động,
tích cực hội nhập quốc tế (Đại hội XI). Chủ trương này là định hướng chiến
lược lớn để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, là sự nghiệp của toàn dân và cả hệ thống
chính trị. Nhận thức về quan hệ giữa độc lập, tự chủ và hội nhập quốc tế ngày
càng sâu sắc, trong đó nhất quán kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại,
nội lực là quyết định, nguồn lực bên ngoài là quan trọng.
Đối ngoại song phương và đa
phương từng bước điều chỉnh, bổ sung và hoàn thiện. Từ "tăng cường
quan hệ hữu nghị và hợp tác toàn diện với Liên Xô và các nước trong cộng đồng
xã hội chủ nghĩa" (Đại hội VI) đến hợp tác với tất cả các nước trên
cơ sở luật pháp quốc tế, bình đẳng, cùng có lợi. Từ tham gia các diễn đàn quốc
tế đến "nỗ lực vươn lên đóng vai trò nòng cốt, dẫn dắt hoặc hòa giải tại
các diễn đàn, tổ chức đa phương có tầm quan trọng chiến lược” .
Việc thực hiện đường lối đối
ngoại đúng đắn của Đảng đã góp phần rất quan trọng giữ vững môi trường hòa
bình, ổn định, thuận lợi cho công cuộc đổi mới, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ
quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ, nâng cao vị thế đất nước. Đến nay, nước
ta có quan hệ ngoại giao với 189 trong 193 quốc gia thành viên Liên hợp quốc,
trong đó có 30 đối tác chiến lược, đối tác toàn diện gồm tất cả 5 nước ủy viên
thường trực Hội đồng bảo an Liên hợp quốc, 7 nước công nghiệp phát triển hàng đầu
(G7) và 17 trong 20 nền kinh tế lớn nhất thế giới (G20)… Từ một nền kinh tế kế
hoạch tập trung và khép kín, đến nay Việt Nam là nền kinh tế thị trường định hướng
XHCN có liên kết kinh tế sâu rộng, đã ký và tham gia 17 hiệp định thương mại tự
do (FTA), trong đó có các FTA thế hệ mới; kim ngạch xuất nhập khẩu tương đương
khoảng 200% GDP, thu hút khoảng 400 tỷ USD vốn FDI đăng ký, v.v…
Việt Nam là thành viên của hầu
hết tổ chức quốc tế và diễn đàn đa phương quan trọng, đã tổ chức thành công nhiều
hội nghị quốc tế lớn cũng như hoàn thành nhiều trọng trách quốc tế như Ủy viên
không thường trực Hội đồng bảo an Liên hợp quốc (2008-2009 và 2020-2021), Hội
nghị cấp cao ASEAN (1998, 2010 và 2020), Hội nghị cấp cao ASEM (2004), Hội nghị
thượng đỉnh APEC (2006, 2017), Diễn đàn Kinh tế giới về ASEAN (2018), Hội nghị
thượng đỉnh Hoa Kỳ- Triều Tiên (2019), cử hàng trăm lượt cán bộ, chiến sỹ tham gia
lực lượng gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc, v.v…
Những thành tựu đối ngoại nói
trên là kết tinh nỗ lực của toàn Đảng, toàn quân và toàn dân ta, là điểm sáng
trong thành tựu chung của đất nước như Nghị quyết Đại hội XIII đã khẳng định “đất
nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày
nay”, trong đó có đóng góp rất quan trọng của đối ngoại, bao gồm đối ngoại đảng,
ngoại giao nhà nước và đối ngoại nhân dân.
Sự kế thừa, phát triển và những
điểm mới trong đường lối đối ngoại Đại hội XIII.
Trên cơ sở đánh giá toàn diện
thành tựu, bài học, thế và lực của đất nước sau 35 năm đổi mới, bối cảnh quốc tế
và trong nước, thời cơ chiến lược cũng như thách thức đặt ra đối với đất nước,
Đại hội XIII tiếp tục kế thừa những nội dung xuyên suốt đường lối đối ngoại của
Đảng ta thời kỳ đổi mới, đồng thời phát triển và bổ sung nhiều nội dung mới để
đối ngoại đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn mới.
1. Về đánh giá, dự báo tình
hình thế giới, Đại hội XIII kế thừa những nhận định lớn của các kỳ đại hội Đảng
trước đây, nhất là Đại hội XII, về các đặc điểm có tính quy luật và xu thế lâu
dài của thế giới, song cập nhật, điều chỉnh phù hợp với tình hình mới. Đại hội
XIII khẳng định hòa bình, hợp tác và phát triển là xu thế lớn, toàn cầu hóa và
hội nhập quốc tế tiếp tục tiến triển, song nhấn mạnh các xu thế này đứng trước
nhiều trở ngại, khó khăn do “thế giới đang trải qua những biến động to lớn, diễn
biến rất nhanh chóng, phức tạp, khó dự báo”; Châu Á- Thái Bình Dương có vai trò
ngày càng quan trọng, nhưng chỉ rõ đây là khu vực “tiềm ẩn nhiều bất ổn”, v.v…
Trong bối cảnh nhiều thách thức an ninh phi truyền thống diễn biến phức tạp, Đảng
nhận định tác động của đại dịch Covid-19 sẽ còn kéo dài, “làm thay đổi sâu sắc
trật tự, cấu trúc kinh tế, phương thức quản trị toàn cầu, cách thức hoạt động
kinh tế và tổ chức đời sống xã hội của thế giới” . Thực tiễn tình hình quốc tế
từ Đại hội XIII đến nay đã cho thấy những nhận định nói trên của Đảng là đúng đắn.
Một điểm mới là, trên cơ sở
đánh giá Cách mạng công nghiệp lần thứ 4, Đại hội XIII đã đưa việc tranh thủ
thành tựu của cuộc cách mạng này vào nội hàm quan điểm phát triển đất nước,
trên cơ sở đó xác định rõ “đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá trên nền tảng
của tiến bộ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo” là một định hướng lớn
trong chiến lược phát triển đất nước đến năm 2030.
Bên cạnh tiếp tục nhận định
thuận lợi, thời cơ và khó khăn, thách thức đan xen nhau, Đại hội XIII nêu rõ
tình hình thế giới "đặt ra nhiều vấn đề mới, yêu cầu mới nặng nề, phức tạp
hơn" đối với xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đòi hỏi tiếp tục đổi mới mạnh mẽ
tư duy, dự báo đúng tình hình, chủ động trước mọi tình huống. Do đó, vai trò của
đối ngoại càng quan trọng, nhiệm vụ càng nặng nề, nhất là vai trò tiên phong
trong bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa, tranh thủ thời cơ và nguồn lực bên ngoài phục
vụ phát triển đất nước.
2. Về mục tiêu đối ngoại, Đại
hội XIII khẳng định "bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia - dân tộc", tức
là đặt lợi ích quốc gia- dân tộc lên trước hết và trên hết; đồng thời, chỉ ra
nguyên tắc chung là phải luôn nỗ lực đạt được lợi ích quốc gia- dân tộc tới mức
cao nhất có thể. Bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia- dân tộc không có nghĩa nước
ta theo chủ nghĩa dân tộc vị kỷ. Đại hội XIII nhấn mạnh thúc đẩy lợi ích quốc
gia- dân tộc phải "trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của Hiến chương Liên hợp
quốc và luật pháp quốc tế, bình đẳng, hợp tác, cùng có lợi", cùng phấn đấu
vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội trên thế giới.
Trong giai đoạn hiện nay, lợi
ích quốc gia- dân tộc cao nhẩt là bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất,
toàn vẹn lãnh thổ; bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ XHCN; giữ vững môi
trường hòa bình, ổn định, thuận lợi cho phát triển đất nước; bảo vệ sự nghiệp đổi
mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa; bảo vệ an ninh chính trị, trật tự, an toàn
xã hội và nền văn hóa dân tộc. Bên cạnh đó, Đại hội XIII bổ sung bảo đảm an ninh
con người, an ninh kinh tế, an ninh mạng, xã hội trật tự, kỷ cương cũng là những
lợi ích quan trọng của quốc gia- dân tộc. Các thành tố nói trên có quan hệ
chặt chẽ, tương hỗ và thống nhất với nhau, không thể coi nhẹ thành tố nào, đồng
thời là căn cứ quan trọng nhất để xác định đối tác- đối tượng, hợp tác- đấu
tranh trong đối ngoại, là "bất biến" để ứng phó với tình hình diễn biến
nhanh, phức tạp.
3. Về vị trí, vai trò và nhiệm
vụ của đối ngoại, điểm mới nổi bật trong đường lối đối ngoại Đại hội XIII là lần
đầu tiên Đảng xác định rõ vị trí, vai trò tiên phong của đối ngoại
trong "tạo lập và giữ vững môi trường hoà bình, ổn định, huy động các nguồn
lực bên ngoài để phát triển đất nước, nâng cao vị thế và uy tín của đất nước".
Các nhiệm vụ này quan hệ chặt chẽ với nhau, trong đó giữ vững hòa bình, ổn định
là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên; phục vụ phát triển đất nước là nhiệm vụ
trung tâm; nâng cao vị thế và uy tín đất nước là nhiệm vụ quan trọng.
Trong lịch sử dựng nước và giữ
nước, ông cha ta luôn lấy ngoại giao hòa hiếu làm thượng sách giữ nước. Trong đấu
tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đối
ngoại đi đầu tạo thế "vừa đánh, vừa đàm", tranh thủ ủng hộ quốc tế,
phá bao vây cấm vận, mở ra cục diện phát triển mới cho đất nước. Trong công cuộc
đổi mới, đối ngoại “đi đầu trong kiến tạo hòa bình, bảo vệ Tổ quốc và thu hút
nguồn lực cho phát triển đất nước" . Như vậy, việc khẳng định vai trò
tiên phong của đối ngoại trong văn kiện Đại hội XIII là bước phát triển mới về
tư duy đối ngoại của Đảng trên cơ sở vận dụng sáng tạo tư tưởng giữ nước
mang tính chủ động cao của dân tộc, đúc kết thực tiễn phát triển và hội nhập quốc
tế của đất nước, tiếp thu chọn lọc kinh nghiệm quốc tế và phù hợp với xu thế
hòa bình, hợp tác và phát triển trên thế giới.
Trước hết, vai trò tiên phong
thể hiện ở việc đối ngoại đánh giá, dự báo tình hình, nhận diện thời cơ và
thách thức để bảo vệ đất nước từ sớm, từ xa, nhanh nhạy phát hiện các vấn đề mới,
tham mưu chiến lược, thúc đẩy đổi mới tư duy, tìm hướng đi thuận lợi cho phát triển
đất nước. Vì vậy, Đại hội XIII nhấn mạnh “tăng cường công tác nghiên cứu, dự
báo, tham mưu chiến lược về đối ngoại, không để bị động, bất ngờ”. Nhiệm vụ này
rất quan trọng, bởi chỉ có "biết mình", "biết người",
"biết thời thế" mới có thể tranh thủ thời cơ, thuận lợi để phát triển
đất nước và bảo vệ Tổ quốc trong một thế giới vận động không ngừng, phức tạp và
khó lường.
Hai là, giữ vững môi trường
hòa bình, ổn định, thuận lợi cho phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc là
nhiệm vụ chung của cả hệ thống chính trị và toàn dân, trong đó có đối ngoại. Đặc
thù của đối ngoại là sử dụng các phương thức, biện pháp hòa bình để ngăn ngừa,
hóa giải và đẩy lùi nguy cơ chiến tranh, xung đột từ sớm, từ xa, qua đó góp phần
bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền quốc gia.
Phát huy truyền thống giữ nước
của ông cha ta là "hòa ở trong nước thì ít phải dùng binh, hòa ở ngoài
biên thì không sợ báo động", Đại hội XIII khẳng định tiếp tục đẩy mạnh và
làm sâu sắc hơn quan hệ với các đối tác, nhất là với các nước láng giềng, đối
tác chiến lược, đối tác toàn diện, các đối tác quan trọng và bạn bè truyền thống,
“tạo thế đan xen lợi ích” và “tăng độ tin cậy”. Việc thực hiện tốt nhiệm vụ này
sẽ giúp củng cố vững chắc cục diện đối ngoại ổn định, thuận lợi cho xây dựng và
bảo vệ Tổ quốc.
Bên cạnh đó, đối ngoại cùng quốc phòng, an ninh giữ vững đường biên giới hòa
bình, hợp tác và phát triển; kiên quyết, kiên trì đấu tranh bảo vệ vững chắc độc
lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ. Đồng thời, tìm kiếm và phát huy
điểm đồng về lợi ích để thúc đẩy hợp tác, linh hoạt và sáng tạo trong xử lý các
tranh chấp trên cơ sở lợi ích quốc gia- dân tộc và luật pháp quốc tế; trong đó,
tiếp tục thúc đẩy giải quyết các vấn đề trên biển trên cơ sở luật pháp quốc tế,
nhất là Công ước Liên hợp quốc về luật biển 1982.
Ba là, tiên phong huy động
các nguồn lực bên ngoài cho phát triển đất nước. Một trong những lợi ích cơ bản
của nước ta hiện nay là phấn đấu thực hiện mục tiêu phát triển đất nước đến năm
2030, tầm nhìn đến năm 2045. Do đó, phát triển đất nước là mục tiêu xuyên suốt
mọi hoạt động đối ngoại, theo đó tất cả trụ cột, binh chủng đối ngoại đều nỗ lực
đóng góp vào thực hiện tầm nhìn và mục tiêu phát triển đất nước, trong đó ngoại
giao kinh tế là nòng cốt. Như vậy, cùng với tư duy tiên phong, tư duy phát
triển là điểm mới trong tư duy đối ngoại của Đảng tại Đại hội XIII.
Quán triệt “phát triển kinh tế-xã
hội là nhiệm vụ trung tâm”, đối ngoại tiếp tục tranh thủ hiệu quả các yếu tố quốc
tế thuận lợi, các FTA đã ký và các cam kết, thỏa thuận quốc tế nhằm mở rộng thị
trường, thu hút tri thức, công nghệ và đầu tư phục vụ đổi mới mô hình tăng trưởng,
đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, góp phần tăng cường năng lực tự
chủ của nền kinh tế và sức mạnh tổng hợp quốc gia. Đối ngoại cũng tranh thủ các
mối quan hệ chính trị tốt đẹp để xử lý các vấn đề phức tạp trong hợp tác, hội
nhập kinh tế quốc tế.
Trong bối cảnh dịch Covid-19
diễn biến phức tạp, vai trò tiên phong của đối ngoại đã được phát huy và thể hiện
rõ qua hoạt động “ngoại giao vắc-xin”, tranh thủ sự hỗ trợ kịp thời, hiệu quả của
quốc tế về vắc-xin, thiết bị y tế và thuốc điều trị, đóng góp quan trọng vào
phòng, chống, thích ứng an toàn với Covid-19 và phục hồi, phát triển kinh tế-
xã hội.
Bốn là, tiên phong mở đường,
đồng hành, phục vụ lợi ích của người dân, địa phương và doanh nghiệp trong hội
nhập quốc tế. Một điểm mới là Chiến lược phát triển kinh tế- xã hội
2021-2030 đề ra định hướng “xây dựng nền ngoại giao kinh tế phục vụ phát triển,
lấy người dân, địa phương và doanh nghiệp làm trung tâm”. Đây là sự vận dụng
sáng tạo tư tưởng “lấy dân là gốc” trong đối ngoại, bởi việc thực hiện các nhiệm
vụ đối ngoại xét đến cùng là nhằm mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng,
văn minh. Thấm nhuần lời dạy của Bác Hồ “việc gì có lợi cho dân phải hết sức
làm, việc gì có hại cho dân phải hết sức tránh”, bám sát chủ trương, đường lối
đối ngoại và phát triển kinh tế- xã hội, đối ngoại kiến tạo môi trường quốc tế
thuận lợi, mở đường, đồng hành, hỗ trợ người dân, địa phương và doanh nghiệp
tranh thủ tối đa cơ hội, lợi ích và giảm thiểu rủi ro, vượt qua thách thức của
hội nhập quốc tế; đồng thời, bảo vệ lợi ích chính đáng của Nhà nước, người dân
và doanh nghiệp Việt Nam trong hội nhập quốc tế.
Năm là, tiên phong nâng cao vị
thế và uy tín đất nước thông qua phát huy vai trò nòng cốt, dẫn dắt, hòa
giải, đảm nhận tốt các trọng trách quốc tế, đóng góp tích cực và có trách nhiệm
vào quan tâm chung của thế giới. Đại hội XIII xác định đẩy mạnh và nâng tầm đối
ngoại đa phương, phát huy vai trò của Việt Nam tại các cơ chế đa phương, đặc biệt
là ASEAN, Liên hợp quốc, APEC, hợp tác tiểu vùng Mê Công và các khuôn khổ hợp
tác cũng như trong những vấn đề quan trọng có tầm chiến lược, phù hợp với yêu cầu,
khả năng và điều kiện của đất nước. Bên cạnh đó, việc tiếp tục đổi mới, nâng
cao hiệu quả công tác tuyên truyền đối ngoại, bảo hộ công dân, ngoại giao văn
hóa, triển khai toàn diện và mạnh mẽ hơn công tác người Việt Nam ở nước ngoài
cũng góp phần quan trọng nâng cao hình ảnh, vị thế và uy tín đất nước.
Như Chủ tịch Hồ Chí Minh từng
căn dặn “mọi việc thành công bởi chữ đồng”, đối ngoại chỉ có thể thực hiện tốt
vai trò tiên phong khi được đặt trong tổng thể đối nội- đối ngoại, có được sự
phối hợp chặt chẽ, đoàn kết và đồng thuận của các cấp, các ngành và toàn dân,
trong đó điểm đồng ở đây là cùng nhau bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia-dân tộc.
Có như vậy, mới phát huy được sức mạnh tổng hợp toàn dân tộc kết hợp với sức mạnh
thời đại phục vụ sự nghiệp phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc.
4. Triển khai đồng bộ, sáng tạo,
hiệu quả hoạt động đối ngoại, chủ động và tích cực hội nhập quốc tế toàn diện,
sâu rộng là định hướng bao trùm của đối ngoại trong giai đoạn phát triển mới
của đất nước. Thứ nhất, tính đồng bộ thể hiện ở sự phối hợp chặt
chẽ, nhịp nhàng giữa các trụ cột đối ngoại, bao gồm đối ngoại đảng, ngoại giao
nhà nước và đối ngoại nhân dân, giữa các mối quan hệ với các đối tác, các lĩnh
vực, nhất là đối ngoại quốc phòng, an ninh, giữa song phương và đa
phương… Thứ hai, tính sáng tạo đòi hỏi đối ngoại không ngừng đổi
mới, linh hoạt, khôn khéo xử lý các vấn đề phức tạp, tìm hướng đi, cách làm mới
với “tinh thần chủ động tiến công, dám vượt ra khỏi những tư duy, những lĩnh vực
quen thuộc để có suy nghĩ và hành động vượt tầm quốc gia, đạt tới tầm khu vực
và quốc tế” . Đương nhiên, sáng tạo phải trên cơ sở giữ vững nguyên tắc, kiên định
mục tiêu chiến lược. Thứ ba, tính hiệu quả thể hiện ở việc đưa
các quan hệ đối ngoại đi vào chiều sâu, thực chất, thiết thực, huy động và kết
hợp hiệu quả các nguồn lực bên ngoài với nguồn lực trong nước để phục vụ tốt nhất
phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc. Sự phát triển của đất nước trong giai đoạn
mới đặt ra yêu cầu ngày càng cao về tăng cường tính đồng bộ, sáng tạo và hiệu
quả trong hoạt động đối ngoại.
Về hội nhập quốc tế, Đại hội
XIII đặt ra yêu cầu về tính “toàn diện” và “sâu rộng”. Đó là, hội nhập quốc tế
qua tất cả các kênh Đảng, Nhà nước và nhân dân, song phương và đa phương, ở tất
cả các cấp, các ngành, các lĩnh vực. Không chỉ rộng mở về không gian, hội nhập
quốc tế tiếp tục đi vào chiều sâu, triển khai các cam kết quốc tế, trong đó thực
hiện hiệu quả các cam kết sâu rộng của các FTA thế hệ mới, “chủ động tham gia,
tích cực đóng góp, nâng cao vai trò của Việt Nam trong xây dựng, định hình các
thể chế đa phương và trật tự chính trị - kinh tế quốc tế” vì lợi ích quốc gia-
dân tộc và lợi ích chung của cộng đồng quốc tế trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản
của Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế.
5. Để đối ngoại phát huy vai
trò tiên phong và hoàn thành tốt các định hướng, nhiệm vụ nói trên, Đại hội
XIII đề ra chủ trương “xây dựng nền ngoại giao toàn diện, hiện đại với ba trụ cột
là đối ngoại đảng, ngoại giao nhà nước và đối ngoại nhân dân” . Chủ trương mới
này phản ánh sự trưởng thành của nền ngoại giao cách mạng Việt Nam do Chủ tịch
Hồ Chí Minh sáng lập, đồng thời cũng là một yêu cầu mới vừa mang tính chiến lược,
lâu dài, vừa mang tính cấp thiết đối với đối ngoại và ngành ngoại giao trong bối
cảnh mới.
Tính toàn diện của nền
ngoại giao Việt Nam thể hiện ở chủ thể thực hiện đối ngoại bao gồm cả
hệ thống chính trị, các tổ chức xã hội, doanh nghiệp và nhân dân; trên tất
cả các lĩnh vực chính trị, quốc phòng, an ninh, kinh tế- xã hội; với
tất cả đối tác, địa bàn, khu vực, trọng tâm là đẩy mạnh và làm sâu sắc hơn quan
hệ với các nước láng giềng, đối tác chiến lược, đối tác toàn diện, đối tác quan
trọng và bạn bè truyền thống, chủ động tham gia và phát huy vai trò tại các cơ
chế đa phương quan trọng có tầm chiến lược.
Tính hiện đại thể hiện ở tính
chất nền ngoại giao Việt Nam là sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống, bản
sắc ngoại giao của dân tộc, tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh, đường lối đối ngoại
của Đảng qua các thời kỳ và tinh hoa ngoại giao thời đại; ở vận hành nền
ngoại giao trong khuôn khổ thể chế ngày càng hoàn thiện, gắn kết chặt chẽ,
nhuần nhuyễn giữa đối ngoại đảng, ngoại giao nhà nước và đối ngoại nhân dân; ở tổ
chức bộ máy tinh gọn, hiệu quả với phương thức hoạt động khoa học,
chuẩn hóa và số hóa, có năng lực đổi mới, sáng tạo và chủ động thích ứng với
chuyển biến mau lẹ của tình hình.
Nền ngoại giao Việt Nam với
ba trụ cột là đối ngoại đảng, ngoại giao nhà nước và đối ngoại nhân dân luôn đặt
dưới lãnh đạo, chỉ đạo thống nhất của Đảng và sự quản lý tập trung của Nhà nước. Dù
có vị trí, chức năng, vai trò và lợi thế khác nhau, nhưng ba trụ cột đối ngoại
có quan hệ rất chặt chẽ và bổ trợ lẫn nhau bởi cùng thực hiện đường lối đối ngoại
của Đảng với mục tiêu chung vì lợi ích quốc gia- dân tộc. Điều này phản ánh bản
chất nền ngoại giao Việt Nam là sự tổng hòa, thống nhất giữa tính đảng, tính quốc
gia- dân tộc và tính dân chủ- nhân dân. Việc triển khai đồng bộ, phối hợp chặt
chẽ và nhuần nhuyễn đối ngoại đảng, ngoại giao nhà nước và đối ngoại nhân dân sẽ
phát huy thế mạnh của từng trụ cột đối ngoại, tạo nên sức mạnh tổng hợp của nền
ngoại giao Việt Nam. Đây vừa là truyền thống và bài học quý báu, vừa là nghệ
thuật “tập hợp lực lượng” độc đáo của đối ngoại cách mạng Việt Nam cần tiếp tục
gìn giữ và phát huy trong giai đoạn mới.
Để xây dựng nền ngoại giao Việt
Nam toàn diện, hiện đại, bên cạnh tiếp tục củng cố, hoàn thiện cơ chế phối hợp
chặt chẽ, hiệu quả giữa các trụ cột, cơ quan đối ngoại, một trong những điều cốt
yếu là cần có đội ngũ cán bộ đối ngoại toàn diện về bản lĩnh, phẩm chất
và trí tuệ, hiện đại về phong cách và phương pháp làm việc, đổi mới, sáng tạo,
ngang tầm với thời đại. Trong lịch sử dân tộc, chúng ta có nhiều nhà ngoại giao
xuất sắc, là những tấm gương tiêu biểu về lòng yêu nước, bản lĩnh, phẩm chất đạo
đức, tài trí và phong cách, nghệ thuật ngoại giao. Trước yêu cầu mới về xây dựng
nền ngoại giao toàn diện, hiện đại, cần tiếp tục đặc biệt coi trọng công tác
cán bộ đối ngoại, nhất là cơ chế, chính sách và đào tạo, bồi dưỡng cán bộ đối
ngoại toàn diện về phẩm chất, trình độ và năng lực. Thế hệ cán bộ đối ngoại và
ngoại giao hôm nay phát huy truyền thống vẻ vang, tuyệt đối trung thành với Đảng,
Tổ quốc và nhân dân, ra sức rèn luyện bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức,
không ngừng phấn đấu, nâng tầm trí tuệ, vững vàng, tự tin, kiên định và đổi mới
sáng tạo vì sự nghiệp phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc.
*
* *
Đường lối đối ngoại Đại hội Đảng
XIII kế thừa, phát triển và hoàn thiện đường lối đối ngoại của Đảng ta thời kỳ
đổi mới, là kim chỉ nam cho triển khai đối ngoại đồng bộ, sáng tạo và hiệu quả
trong thời gian tới. Để các chủ trương, định hướng đối ngoại của Đại hội XIII
đi vào cuộc sống, cần sớm có chiến lược tổng thể về đối ngoại gắn kết chặt
chẽ với chiến lược bảo vệ Tổ quốc và chiến lược phát triển kinh tế- xã hội,
trên cơ sở đó thống nhất nhận thức và hành động, xây dựng và triển khai các chiến
lược, đề án, kế hoạch, biện pháp đối ngoại trong từng lĩnh vực, với từng đối
tác. Có như vậy, sẽ phát huy được sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị,
các cấp, các ngành và toàn dân để đối ngoại đóng góp xứng đáng vào thực hiện thắng
lợi tầm nhìn, mục tiêu phát triển đất nước mà Nghị quyết Đại hội Đảng XIII đã đề
ra./.
Bùi Thanh Sơn
Ủy viên Trung ương Đảng
Bộ trưởng Bộ Ngoại giao