Trong khuôn khổ các hoạt động kỷ niệm 75 năm thành lập ngành Ngoại
giao, ngày 7/12, tại Hà Nội, Bộ Ngoại giao tổ chức Hội thảo về công tác ngoại
giao kinh tế. Nhân dịp này, đồng chí Bùi Thanh Sơn, Ủy viên Trung ương Đảng, Thứ
trưởng Thường trực Bộ Ngoại giao đã có bài viết đánh giá về quá trình hình
thành, phát triển, các thành tựu quan trọng của công tác ngoại giao kinh tế và
định hướng triển khai trong thời gian tới.
Ủy viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Thường trực Bộ Ngoại
giao Bùi Thanh Sơn.
Ngoại giao kinh tế đóng góp tích cực vào phát triển của đất nước
Công tác ngoại giao kinh tế đã có một quá trình phát triển gần nửa
thế kỷ, đồng hành cùng sự phát triển của đất nước kể từ khi giành được độc lập.
Đảng và Nhà nước ta, dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh - vị Bộ trưởng Bộ
Ngoại giao đầu tiên của Việt Nam, đã sớm xác định phát triển kinh tế là một nhiệm
vụ trọng tâm trong chính sách đối ngoại của nước ta. Trong giai đoạn đất nước còn
chia cắt, các Hội nghị Ngoại giao lần thứ 9 (năm 1970) và lần thứ 10 (năm 1971)
đã đưa ra những nhận định mang tính chiến lược là Bộ Ngoại giao cần nghiên cứu
mô hình kinh tế của các nước, thu thập tiến bộ khoa học-kỹ thuật, thúc đẩy hợp
tác kinh tế với các nước trên thế giới ngay sau khi chiến tranh kết thúc. Những
nhận thức và tầm nhìn nêu trên là tiền đề vững chắc cho quá trình hình thành và
phát triển công tác ngoại giao kinh tế với nhiều thành tựu quan trọng sau này.
Từ chỗ tìm kiếm, mày mò, “vừa học, vừa làm”, ngoại giao kinh tế đã dần
thống nhất được nhận thức, nội hàm và phương châm thực hiện “đột phá, mở đường,
tham mưu, song hành và đôn đốc” và trở thành một trong ba trụ cột quan trọng của
nền ngoại giao toàn diện Việt Nam. Chỉ thị số 41-CT/TW của Ban Bí thư ngày
15/4/2010 về tăng cường công tác ngoại giao kinh tế trong thời kỳ đẩy mạnh công
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và các chỉ thị của Bộ trưởng Bộ Ngoại giao về
đẩy mạnh công tác ngoại giao kinh tế vào các năm 2007, 2014, 2017 đã giúp công
tác ngoại giao kinh tế có cơ sở, phương hướng triển khai rõ ràng, có trọng tâm,
trọng điểm, đáp ứng hiệu quả yêu cầu về phát triển kinh tế của từng giai đoạn,
thời kỳ cụ thể và đạt nhiều kết quả đáng tự hào.
Thành tựu mà công tác ngoại giao kinh tế có được như ngày hôm nay là
nhờ sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Lãnh đạo Bộ Ngoại
giao và sự chung tay phối hợp chặt chẽ của các Bộ, ngành, địa phương, doanh
nghiệp. Thành công đó còn phải kể tới những đóng góp quan trọng và quý báu của
thế hệ các đồng chí lãnh đạo và cán bộ trực tiếp làm công tác ngoại giao kinh tế
qua các thời kỳ, đã say mê nghiên cứu, học hỏi, tìm tòi, sáng tạo và triển khai
mạnh mẽ công tác ngoại giao kinh tế ngay từ những bước đi chập chững đầu tiên.
Những thành tựu quan trọng của công tác ngoại giao kinh tế đối với
phát triển của đất nước
Nhìn lại chặng đường vẻ vang đã qua, công tác ngoại giao kinh tế đã
thực sự có những đóng góp thiết thực và hiệu quả vào quá trình phát triển kinh
tế-xã hội và hội nhập quốc tế của đất nước.
Thứ nhất, Ngoại giao tích cực tìm hiểu, nghiên cứu mô hình phát triển
kinh tế, các xu thế phát triển của kinh tế thế giới, từ đó tham mưu cho Đảng và
Chính phủ trong công tác hoạch định đường lối, chính sách phát triển kinh tế của
Việt Nam. Giai đoạn những năm 80 của thế kỷ trước, Bộ Ngoại giao cũng là một
trong những cơ quan đã mạnh dạn đề xuất các ý tưởng đổi mới và mang tính đột
phá về kinh tế, góp phần khởi nguồn cho sự nghiệp đổi mới của nước ta. Từ đó đến
nay, ngành Ngoại giao đã tiếp tục phát huy tốt vai trò là hệ thống ra-đa thu thập,
nắm bắt thông tin thị trường, dự báo về các xu hướng phát triển, hội nhập quốc
tế, những diễn biến kinh tế quan trọng để tham mưu, tư vấn đắc lực cho Chính phủ
trong điều hành kinh tế vĩ mô.
Thứ hai, nỗ lực tìm kiếm các nguồn lực cho phát triển kinh tế đất nước.
Ngoại giao góp phần thiết lập quan hệ thương mại với hơn 224 quốc gia và vùng
lãnh thổ, mở ra những thị trường xuất khẩu tiềm năng, đóng góp vào việc tăng
kim ngạch thương mại từ 2,9 tỷ USD vào năm 1986 lên trên 500 tỷ USD vào năm
2019. Ngoại giao cũng tích cực vận động, thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài
(FDI) từ các đối tác hàng đầu trên thế giới, góp phần đưa FDI tăng từ 1,6 triệu
USD (năm 1986) lên 38 tỷ USD vào năm 2019. Thông qua vận động chính trị-ngoại
giao, các đối tác phát triển lớn như Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Liên minh châu Âu…
cũng đã dành cho Việt Nam nhiều dự án viện trợ phát triển chính thức (ODA)
trong các lĩnh vực then chốt như cơ sở hạ tầng, y tế, giáo dục…, góp phần thiết
thực vào sự nghiệp phát triển kinh tế-xã hội của đất nước.
Thứ ba, chủ động và tích cực xây dựng, quảng bá hình ảnh đất nước Việt
Nam năng động, đổi mới, phát triển qua việc tổ chức nhiều hoạt động xúc tiến,
quảng bá kinh tế, thương mại, đầu tư, du lịch, văn hóa ở trong và ngoài nước,
đa dạng và phong phú về hình thức, chủ đề, quy mô và đối tượng. Các hoạt động
xúc tiến quảng bá bên lề các hoạt động cấp cao, các sự kiện xúc tiến tổng hợp
như chuỗi Tuần/Ngày Việt Nam ở nước ngoài, các hội nghị, tọa đàm, sự kiện quảng
bá về đầu tư, thương mại, du lịch do các Cơ quan đại diện tổ chức, đã phát huy
hiệu quả tối đa, góp phần khẳng định với bạn bè thế giới về một Việt Nam phát
triển, năng động, giàu bản sắc, giúp mở ra những cơ hội lớn về hợp tác kinh tế
cho đất nước.
Thứ tư, thúc đẩy quá trình hội nhập của đất nước qua việc làm sâu sắc
quan hệ với các đối tác, tạo đan xen lợi ích, kiến tạo môi trường thuận lợi cho
phát triển kinh tế; đến nay, Việt Nam đã có quan hệ ngoại giao với 189/193 quốc
gia thành viên của Liên hợp quốc và tạo lập khuôn khổ quan hệ ổn định với 30 đối
tác chiến lược và toàn diện. Ngoại giao chủ động lồng ghép nội dung hợp tác
kinh tế vào tiếp xúc cấp cao, đồng thời tích cực hỗ trợ, đôn đốc, thúc đẩy nhằm
cụ thể hoá các thoả thuận, cam kết cấp cao. Bộ Ngoại giao cũng tích cực tham
gia vận động, đàm phán, ký kết và đưa vào thực thi 14 Hiệp định thương mại tự
do (FTA) với nhiều đối tác then chốt, trong đó có các FTA thế hệ mới và quan trọng
như CPTPP, EVFTA, RCEP, mang lại nhiều cơ hội to lớn về thương mại, đầu tư,
công nghệ, lao động cho đất nước, góp phần đưa Việt Nam trở thành mắt xích quan
trọng trong các liên kết kinh tế khu vực và toàn cầu.
Trong quá trình đó, Ngoại giao đã quan tâm bảo hộ quyền lợi hợp pháp
của doanh nghiệp và người dân Việt Nam trong hợp tác quốc tế; hỗ trợ xử lý các
tranh chấp thương mại, bảo vệ lợi ích của lao động Việt Nam ở nước ngoài, qua
đó tạo niềm tin và động viên khích lệ đáng kể đối với các doanh nghiệp, người
dân tiếp tục yên tâm lao động và mở rộng kinh doanh tại nước ngoài.
Thứ năm, Ngoại giao chủ động, đi đầu trong tham mưu, đề xuất về sự
tham gia và đóng góp sáng kiến của Việt Nam tại các tổ chức, cơ chế hợp tác
kinh tế đa phương như ASEAN, APEC, WTO, hợp tác tiểu vùng, WEF, ASEM, G7, G20,
OECD…, giúp tiếp cận các nguồn lực phát triển và bảo vệ các lợi ích thiết thực
của đất nước.
Việc Việt Nam gần đây đảm nhiệm thành công nhiều trọng trách (Chủ tịch
ASEAN 2010, 2020; Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc giai
đoạn 2008-2009, 2020-2021…) cũng như tổ chức thành công nhiều sự kiện đa phương
và quốc tế quan trọng (APEC 2006, 2017, WEF ASEAN 2018, Cấp cao Mỹ-Triều 2019…)
đã giúp nâng tầm ngoại giao đa phương, tạo môi trường thuận lợi hơn cho hợp tác
và phát triển, đồng thời góp phần xây dựng hình ảnh một Việt Nam tích cực, chủ
động, trách nhiệm và uy tín trên trường quốc tế.
Thứ sáu, công tác ngoại giao kinh tế không chỉ là một trụ cột công
tác của Bộ Ngoại giao mà là công tác phục vụ phát triển kinh tế của cả nước; vì
vậy, công tác phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp được Bộ Ngoại
giao coi trọng và quan tâm triển khai thực chất trong thời gian qua.
Theo đó, ngành Ngoại giao đã tích cực hợp tác, hỗ trợ, song hành
cùng các Bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp trong xúc tiến kinh tế đối ngoại
và hội nhập quốc tế, giúp tìm kiếm, mở rộng thị trường xuất-nhập khẩu, kết nối
với các đối tác tiềm năng, thu hút đầu tư, thúc đẩy du lịch và chuyển giao công
nghệ… qua đó cùng nhau tạo nên những thành tựu chung và quan trọng trong phát
triển kinh tế của đất nước.
Thứ trưởng Thường trực Bộ Ngoại giao Bùi Thanh Sơn và các đại biểu tại Hội
thảo về công tác ngoại giao kinh tế do Bộ Ngoại giao tổ chức sáng 7/12.
Nhiệm vụ của công tác ngoại giao kinh tế trong tình hình mới
Bối cảnh quốc tế và khu vực hiện đang tiếp tục chuyển biến nhanh, phức
tạp và khó lường với những biến động mạnh mẽ và chưa có tiền lệ như chiến tranh
thương mại Mỹ-Trung, đại dịch Covid-19, xu hướng chuyển dịch đầu tư và chuỗi sản
xuất, cung ứng…, đất nước ta cũng đang bước vào giai đoạn phát triển mới và thời
kỳ mới của hội nhập quốc tế. Điều này đặt ra cả những thách thức và cơ hội mới,
đồng thời đòi hỏi công tác ngoại giao kinh tế tới đây sẽ phải đổi mới mạnh mẽ về
cách làm để đáp ứng được tình hình mới và tiếp tục nâng cao hiệu quả.
Công tác ngoại giao kinh tế thời gian tới cần tiếp tục bám sát các
chỉ đạo của Đảng, Chính phủ, các giải pháp, nhiệm vụ nêu trong dự thảo các văn
kiện dự kiến trình Đại hội Đảng XIII như Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội
2021-2030, Kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội 2021-2025, đặc biệt trong đó là
phương châm “Xây dựng nền ngoại giao kinh tế phục vụ phát triển, lấy người dân,
địa phương và doanh nghiệp làm trung tâm phục vụ. Bảo vệ lợi ích chính đáng của
Nhà nước, doanh nghiệp và người dân Việt Nam trong các tranh chấp kinh tế,
thương mại và đầu tư quốc tế”.
Về các nhiệm vụ cụ thể, công tác ngoại giao kinh tế trong giai đoạn
mới cần tập trung triển khai một số trọng tâm chính sau:
(i) Tiếp tục bám sát tình hình, xu thế phát triển của kinh tế thế giới
để nhanh nhạy và kịp thời tham mưu Đảng và Chính phủ những giải pháp, nhiệm vụ
phát triển kinh tế phù hợp với bối cảnh khu vực và thế giới và các lợi ích chiến
lược của đất nước.
(ii) Tận dụng tốt và phát huy hiệu quả vai trò và vị thế của đất nước
hiện nay mà các thế hệ đã dày công gây dựng để huy động và vận dụng tối đa các
nguồn lực cho phát triển đất nước.
(iii) Bắt kịp với xu hướng của thời đại, tăng cường sử dụng những
công nghệ mới, tiên tiến để nâng cao hơn nữa hiệu quả triển khai công tác ngoại
giao kinh tế trong thời kỳ cách mạng công nghiệp 4.0 phát triển mạnh mẽ.
(iv) Quan tâm, chú trọng và đầu tư hơn nữa cho công tác đào tạo cán
bộ, đặc biệt là đội ngũ cán bộ làm công tác ngoại giao kinh tế theo hướng bài bản,
chuyên nghiệp, hiện đại và tâm huyết với công việc.
Bên cạnh đó, công tác ngoại giao kinh tế không phải là nhiệm vụ
riêng của ngành Ngoại giao mà cần có sự phối hợp chặt chẽ, triển khai đồng bộ của
các Bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp. Ngành Ngoại giao không thể một mình
làm thay mà luôn cần gắn kết, hợp tác chặt chẽ với các Bộ, ngành, địa phương,
doanh nghiệp trong các hoạt động kinh tế đối ngoại nhằm huy động và tạo sức mạnh
tổng thể, đóng góp thiết thực vào phát triển kinh tế, thúc đẩy hiệu quả hội nhập
quốc tế và không ngừng nâng cao vị thế quốc tế của Việt Nam./.