Các món ăn độc đáo trong mâm cỗ của người Tày, Nùng.

Đối với người Tày, Nùng, văn hóa ẩm thực trở thành thước đo tình cảm của gia chủ đối với khách mời. Chính vì vậy, mâm cỗ cưới luôn đầy đủ các món ăn từ món chính đến món phụ. Món ăn nào cũng được chế biến cầu kỳ, mang đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc. Với nhiều món ăn độc đáo, truyền thống, mâm cỗ cưới của người Tày, Nùng là bức tranh văn hóa ẩm thực đa dạng.

Trong sản xuất, người Tày, Nùng chủ yếu trồng lúa; thường ăn cơm nếp và xôi vào những dịp quan trọng. Vào các ngày lễ, tết, bà con làm các món xôi, bánh có màu sắc mang tính đặc trưng, có hương vị và ý nghĩa riêng. Đặc biệt phải kể đến món xôi ngũ sắc trên mâm cỗ cưới. Xôi ngũ sắc được kết hợp bởi năm màu sắc riêng: màu đỏ gấc, màu vàng nghệ, màu tím lá cẩm, màu đen lá sâu sâu, màu trắng của gạo nếp. Mỗi loại xôi mang một ý nghĩa riêng nhưng tựu chung là thể hiện sự may mắn, tài lộc...

Linh hồn của mâm cỗ cưới chính là món thịt lợn quay nhồi lá và quả mác mật. Mác mật trở thành thứ gia vị không thể thiếu trong các món ăn. Mùi thơm tự nhiên của lá mác mật làm nên thương hiệu riêng cho các món thịt quay của người dân. Thịt lợn quay ngon phải là thịt vừa chín tới, bì màu vàng ruộm hoặc nâu đỏ, khi ăn bì giòn tan.

Khi bày lên mâm cỗ, người đầu bếp phải dùng dao sắc chặt dứt khoát thành miếng vuông vắn, xếp trên đĩa nhìn rất hấp dẫn. Nước gia vị ướp bên trong con lợn dùng làm nước chấm cùng với lá mác mật ăn kèm. Khi ăn sẽ cảm nhận được vị mềm, thơm ngon của thịt lẫn mùi thơm của lá mác mật. Đây là hương vị độc đáo, không lẫn với món ăn của bất cứ dân tộc nào.

Món xôi ngũ sắc trong văn hóa ẩm thực của dân tộc Tày, Nùng

Nằm khau là món ăn truyền thống không thể thiếu trong mâm cỗ của người Tày, Nùng, nhất là trong đám cưới. Quy trình làm món nằm khau rất công phu, cầu kỳ. Nguyên liệu chế biến làm món nằm khau gồm: thịt lợn ba chỉ, húng lìu, ngũ vị hương, tỏi, ớt, rượu, dấm, bột ngọt, hạt tiêu…

Mỗi địa phương có cách chế biến nằm khau khác nhau nhưng đều mang đậm nét đặc trưng riêng của người miền núi. Nằm khau được chế biến từ những nguyên liệu cơ bản và quen thuộc nhất. Món ăn được nấu từ thịt lợn ba chỉ hầm với khoai (khoai môn hoặc khoai lang) tùy từng địa phương.

Trên mâm cỗ cưới, món nằm khau được đặt ở giữa bàn ăn với ý nghĩa sum vầy, đoàn tụ.
Ngoài các món chính, trên mâm cỗ cưới của người Tày, Nùng không thể thiếu các món: xá xíu, thịt gà luộc (hoặc gà hầm), lạp sườn, canh măng ninh xương, canh miến, phở chua... tùy thuộc vào ẩm thực từng mùa và từng địa phương. Tuy nhiên dù là mùa nào và ở địa phương nào cũng không thể thiếu 3 món chính: thịt lợn quay, xôi ngũ sắc, nằm khau trên mâm cỗ cưới.

 Đặc biệt, tiếp khách từ xa đến, rượu là thứ đồ uống không thể thiếu. Rượu của người Tày, Nùng là loại rượu cất từ gạo nếp và có men riêng. Người Tày, Nùng có tục mời uống rượu chéo chén, chéo tay với ý nghĩa đoàn kết, tôn trọng và coi trọng người đối diện.  

Trải qua thời gian, những giá trị về văn hóa ẩm thực trên mâm cỗ cưới của người Tày, Nùng luôn được gìn giữ. Trong thời kỳ giao lưu, hội nhập ngày nay, những giá trị ấy tiếp tục được phát huy. Nét đặc sắc trong văn hóa ẩm thực trên mâm cỗ cưới góp phần tạo nên "thương hiệu" ẩm thực du lịch thu hút du khách.